Man's Search for Meaning - Viktor Frankl

Vier concentratiekampen overleven en dan een bestseller schrijven over wat de zin is van ons bestaan. Daar heb ik bij voorbaat bewondering voor. En als ik bij het voorwoord zelfs mijn glaasje wijn wegschuif om geen woord te hoeven missen, dan heb ik misschien al meer dan voldoende gedeeld. Wat een man. Wat een verhaal. Wat een levensfilosofie.
Victor Frankl had nog kunnen ontsnappen. In 1942 wachtte hem een visum voor immigratie naar Amerika om zijn boek over logotherapie te voltooien, maar hij besloot in Oostenrijk te blijven voor zijn ouders. Kort daarop werd de psychiater met zijn familie gearresteerd en gedeporteerd, naar achtereenvolgens Theresienstadt, Auschwitz-Birkenau, Kaufering en Türkheim.
Daar werd de man gestript, geschoren en gereduceerd tot Nummer 119104. Onderworpen aan de wreedheid en willekeur van sadistische SS’ers en bevoorrechte gevangenen, die soms nog harder waren dan bewakers, wist hij de laatste humane vrijheid te bewaren: zelfs als het je lot is om te lijden, kun je zelf kiezen hoe je die last draagt.
Het maakte niet meer uit wat hij van het leven verwachtte, het ging er om wat het leven verwachtte van hem. Gedachten aan zijn vrouw en zijn werk dreven hem voort. ‘Niets helpt zo effectief om met een uitzichtloze situatie om te gaan,’ schreef Frankl later, ‘als de zin van je bestaan.’ Of zoals Nietzsche formuleerde: ‘He who has a why to live for can bear almost any how.’
Dat uitgangspunt vormt de basis van de logotherapie, waar hij de tweede helft van zijn boek en de rest van zijn leven aan heeft gewijd.
Na drie gruwelijke jaren waarin hij bijna aan tyfus bezweek, werd Frankl bevrijd om bij zijn terugkeer in Wenen te ontdekken dat zijn ouders, zijn broer en zijn zwangere vrouw in concentratiekampen waren vermoord. Toch schreef hij kort daarop in slechts negen opeenvolgende dagen Man’s Search for Meaning, in de hoop daarmee iets te kunnen betekenen voor anderen.
Hij stelde zingeving centraal, als manier om ellende te overleven, maar ook om geluk en succes te ervaren. Niet als een doel op zichzelf, want hoe meer je daarop mikt des te meer je het mist, maar als een onbedoeld neveneffect van een toewijding aan iets of iemand, groter dan jezelf. Net zoals je een oprechte lach niet af kunt dwingt op commando, maar uitlokt met een reden.
Zijn betoog werd massaal omarmd. Meer dan 12 miljoen exemplaren zijn verkocht in meer dan 24 talen. Amerikaanse lezers benoemden het tot een van de 10 meest invloedrijke boeken die je leven kunnen veranderen. Frankl wordt internationaal geroemd als bron van inspiratie en als grondlegger van zijn logotherapie die inmiddels wereldwijd wordt toegepast in de psychiatrie.
Zelf vond hij een nieuwe vrouw, nam vlieglessen en volgde zijn levenslange passie voor bergbeklimmen. Dit alles naast een indrukwekkende staat van dienst als psychiater. Het was de zin van zijn leven geworden om anderen te helpen de zin van hun leven te vinden. Hij stierf op 92-jarige leeftijd, als het ultieme bewijs en voorbeeld van zijn eigen overtuiging.